Publieke prijsvraag

B. Wanneer wordt het instrument publieke prijsvraag gebruikt?

Het instrument publieke prijsvraag wordt in de praktijk om verschillende redenen gebruikt. Deze redenen hebben een diverse achtergrond: sommige zijn politiek, andere juist economisch of juridisch. De belangrijkste en door overheidsorganisaties meest genoemde redenen worden hier toegelicht.

Stimuleren creativiteit en innovatie

Bij publieke prijsvragen is een overheidsorganisatie nadrukkelijk op zoek naar input van bedrijven en/of burgers bij het oplossen van een maatschappelijk vraagstuk. Vaak is het probleem wel duidelijk, maar de oplossing niet. In dat geval is de publieke prijsvraag een aantrekkelijke selectieprocedure. Een prijsvraag biedt namelijk ruimte voor een ruime vraagstelling, terwijl het competitieve element deelnemers aanspoort op zoek te gaan naar originele en creatieve oplossingen.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat de publieke prijsvraag voornamelijk voorkomt op beleidsterreinen waar creativiteit en innovatie een grote rol spelen:

• Kunst en architectuur

Prijsvragen komen veel voor op het gebied van ruimtelijke ordening, stadsplanning en weg-, water- en natuurbeheer.       

• Innovatie

Denk een prijsvragen op het terrein van duurzame energie, dataverkeer en automatische gegevensverwerking. 

Volgens het Centraal Planbureau kan de overheid met prijsvragen innovaties voortbrengen die het karakter van een publiek goed hebben en zonder overheidsingrijpen niet zouden ontstaan. Zo ontstaat een wisselwerking: de markt heeft overheidsingrijpen nodig om innovaties te ontwikkelen, terwijl de overheid de markt nodig heeft om innovaties te bedenken.

Maatschappelijke aandacht

De publieke prijsvraag is een uitstekend instrument om (media-)aandacht te genereren voor een maatschappelijk vraagstuk. Het instrument biedt de mogelijkheid een probleem en de aanpak van de overheidsorganisatie positief te framen: ‘Overheidsorganisatie zet zich in voor X en is op zoek naar uw ideeën!’. Dit kan politiek-bestuurlijk wenselijk zijn. Een publieke prijsvraag laat zich vaak ook goed promoten via sociale media.

Eenmalige financiering als eventuele opmaat voor een duurzame financieringsrelatie

Het instrument publieke prijsvraag moet passen bij de financieringsvraag. Een publieke prijsvraag leidt tot één of meerdere winnaars (zie ook: Wat is het instrument: publieke prijsvraag?). Na die selectie is de inzet van het instrument in veel gevallen afgerond. Denk bijvoorbeeld aan het winnende ontwerp voor de herontwikkeling van een industrieterrein. Vaak is een prijsvraag dus geen langlopend financieringsinstrument waarbij steeds nieuwe projecten kunnen worden gefinancierd. Dit neemt niet weg dat dezelfde prijsvraag meerdere malen kan worden uitgeschreven, bijvoorbeeld jaarlijks. Bovendien kan met de winnaar van een prijsvraag ook een duurzamere financieringsrelatie ontstaan, namelijk door het gunnen van een vervolgopdracht of het verstrekken van een (vervolg/nieuwe)subsidie. De prijsvraag dient in dat geval als een proeftuin; pas bij gebleken resultaten in de vorm van het winnende ontwerp of idee wordt een duurzamere financieringsrelatie aangegaan.

Voor de inzet van een publieke prijsvraag moet de overkoepelende beleidsdoelstelling concreet worden gemaakt. Een voorbeeld: het stimuleren van energiebesparing is een overkoepelende beleidsdoelstelling met een langdurige financieringsvraag. Het energiezuinig maken van de gebouwen van een overheidsorganisatie is een concrete uitwerking van die overkoepelende beleidsdoelstelling, met een eenmalige financieringsvraag voor de komende jaren. Voor het energiezuinig maken van een bepaald gebouw kan de overheidsorganisatie dus een publieke prijsvraag uitschrijven.